Lễ cúng động thổ hay còn gọi là lễ cúng khởi công, là một nghi thức quan trọng để quá trình xây dựng diễn ra thuận lợi, hoàn chỉnh. Quan niệm duy tâm cho rằng trên mảnh đất sắp xây dựng nhà có thể là nơi cư ngụ của những vong linh đã khuất hoặc nơi đó trước đây là nơi thờ cúng, các đình, chùa,… Thế nên, lễ động thổ nhằm mục đích thông báo về việc sắp phải xây cất công trình trên khu đất đó. Để các vong linh vui vẻ và hoan hỷ chuyển sang nơi khác giúp cho việc thi công trở nên thuận lợi.
Do đó, gia chủ cần nắm rõ lễ động thổ hoặc cất nhà như thế nào là đúng với phong tục. Lễ động thổ gồm những gì để sắm lễ làm nhà suôn sẻ, gia đình có thể “an cư lập nghiệp”. Ngoài ra, theo tín ngưỡng người Việt, đất ở hay văn phòng, trường học, đường xá đều có thần thổ địa trông coi, trấn giữ. Vậy nên, khi có việc đụng chạm đến đất đai, nhà cửa, công trình như xây dựng, sửa sang, làm đường,… đều cần thông báo và cúng bái. Vì động đến thổ địa, long mạch nên phải dân cúng và khẩn cầu những vị thần đó mong họ phù hộ để việc xây dựng diễn ra suôn sẻ, cũng như có thể an cư, làm ăn phát đạt.
Nguồn gốc và tầm quan trọng của lễ cúng động thổ
Theo sách cổ Trung Hoa ghi chép, lễ động thổ đã có từ năm 113 trước Công Nguyên. Đó là vào năm Mậu Thìn, Hán Vũ Đế nhận thấy triều đình chỉ có tục tế Trời mà không có tế Đất. Thế nên, ông cho mời tất cả quan lại đến và tiến hành họp bàn việc tổ chức Lễ Hậu Thổ tạ ơn Thần Đất. Ngày xưa, lễ động thổ được cử hành vào ngày mùng 3 tết Nguyên Đán hằng năm.
Trong tín ngưỡng dân gian của người Đông Nam Á nói chung và người Việt Nam nói riêng, việc xây nhà là một việc vô cùng hệ trọng. Nếu muốn gia chủ được khoẻ mạnh, gặp nhiều may mắn trong công việc và cuộc sống, thì khi tiến hành xây nhà, nhất định phải tổ chức lễ động thổ đúng phong thủy.